Pierwszy z braci, Piotr, jest przykładnym uczniem, zawsze przygotowanym do zajęć, spokojnym i zorganizowanym, osiąga wybitne wyniki z matematyki. Drugi z braci, Paweł – roztrzepany, zapominalski, wiecznie spóźniający się, niezmiernie ekspresyjny, niepotrafiący usiedzieć w miejscu, z ogromną wyobraźnią, nieradzący sobie z matematyką, za to z wybitnym talentem pisarskim. Czemu tak jest? Czemu dzieci wychowywane w tych samych warunkach są od siebie tak różne? 

Odpowiedź na te pytania znajdziemy m.in. wtedy, kiedy poznamy mózgi naszych bohaterów, a dokładnie, kiedy poznamy specyfikę ich pracy. Tu z pomocą przychodzą nam badania przeprowadzone w XX wieku przez Rogera Sperrego. Ten amerykański neuropsycholog i neurobiolog w 1981 roku uhonorowany został Nagrodą Nobla w dziedzinie medycyny za odkrycie czynnościowej specjalizacji półkul mózgowych. 

Mózg Piotra - z dominacją lewej półkuli

      Mózg Piotra przyswaja informacje stopniowo, ważna jest dla niego kolejność poznawanych faktów. Piotr skupia się na szczegółach i ANALIZUJE każdy detal. Myśli LOGICZNIE, a świat porządkuje według wszechobecnych REGUŁ I ZASAD. Jego świat jest uporządkowany i doskonale OSADZONY W CZASIE. Piotr zwraca dużą uwagę na dosłowność słowa, na symbole i alfabet. Komunikuje werbalnie, z ogromną świadomością używa mowy. Ceni przede wszystkim wiedzę policzalną i myślenie matematyczne. Z przyjemnością poznaje nowe teorie i metody wyłapując najmniejsze różnice pomiędzy nimi. Jest również nieoceniony w rozumieniu abstrakcji. 

      Piotr ceni sobie powtarzający rytm dnia i najlepiej uczy się, gdy zaplanuje zadanie, a następnie, zgodnie z planem wykona po kolei wszystkie jego elementy. Kiedy Piotr jest w stresie, jego mózg traci zdolność pojmowania. Jego działania nie przynoszą rezultatu, a większe starania wiążą się z większą ilością popełnianych błędów. Czasami w stresie u Piotra pojawia się też mechaniczne działanie, w napięciu, bez radości, bez zrozumienia i bez wrażliwości. 

Mózg Pawła – z dominacją prawej półkuli

      Mózg Pawła, natomiast, przyswaja informacje CAŁOŚCIOWO, lubi pracować jednocześnie nad kilkoma rzeczami. Paweł reaguje EMOCJONALNIE, zwraca uwagę na uczucia innych, gesty, a pracując, czy ucząc się, bardzo często postępuje intuicyjnie. Jest wrażliwy na różnego rodzaju bodźce zmysłowe, silnie reaguje na sztukę, muzykę i taniec. Paweł myśli obrazami, używa metafor i wyobraźni. Jest bardzo twórczy, KREATYWNY i posiada wizje. Najważniejsza jest dla niego WIEDZA EMPIRYCZNA, to, co może sprawdzić, zastosować w praktyce. Dla Pawła istotna jest opisowość i synteza poznawanych zjawisk, nie ważny jest czas. Paweł posiada świadomość przestrzeni, zwraca uwagę na kształty, wymiary i podobieństwa. Istotny jest dla niego kontekst, wrażenie i zastosowanie rzeczy. Paweł komunikuje się ze światem „całym sobą” bogato gestykulując i poruszając się, jego język bywa czasami chaotyczny, barwnie opowiada przeskakując z tematu na temat i czasami gubiąc wątki. 

Paweł uczy się zrywami, na ostatnią chwilę, a żeby w ogóle czegokolwiek się nauczyć musi mieć pozytywny emocjonalny stosunek do przedmiotu. W stresie natomiast Paweł traci zdolność do rozumowania, zachowuje się bezmyślnie i nie pamięta o szczegółach. Może mieć też trudności z wyrażaniem się, przeżywać uczucie przygniecenia, „katastrofy życiowej”, będzie reagował zbyt emocjonalnie lub wycofa się.

Piotr i Paweł – dwie półkule, jeden mózg

Na przykładzie dwóch braci zaprezentowałam Państwu specyfikę pracy ludzkiego mózgu. Bo każdy z nas i każdy uczeń posiada obie półkule – lewą, analityczną, logiczną, osadzoną w czasie, zwracająca uwagę na szczegóły, znającą reguły i świadomą zasad; oraz półkulę prawą – kreatywną, artystyczną, emocjonalną i uczuciową, dla której ważny jest ruch, intuicja i empiria. 

      Uczniowie mają to, na wyposażeniu, ale… Częściowo dzięki genom, częściowo dzięki wychowaniu i częściowo dzięki szkole mózg dokonuje wyboru i specjalizuje się w działaniu zgodnym ze specyfiką jednej z półkul. I co jest naprawdę ważne – TEN WYBÓR JEST NIEZMIENY! Dlatego też Piotrek bez wysiłku będzie rozwiązywał skomplikowane zadania matematyczne, ale napisanie długiego wypracowania, albo posługiwanie się metaforami przyjdzie mu z trudnością. Paweł natomiast może z powodzeniem startować w konkursach literackich i być fantastycznym organizatorem, ale polegnie, jeśli zostanie obarczony funkcja klasowego skarbnika. 

Co ma zrobić nauczyciel?

      Specjalizacja pracy mózgu objawia się szczególnie w dwóch rodzajach sytuacji, kiedy znajdujemy się w sytuacji nowej, albo sytuacji stresowej. Oba rodzaje sytuacji szczególnie często występują… W SZKOLE. A to oznacza, że część uczniów zrozumie regułki i „suche” teorie i wystarczy im logicznie prowadzony wywód, a dla niektórych uczniów każdą teorię „ubrać” będzie trzeba w liczne przykłady praktycznego zastosowania. To Państwo decydują, poprzez sposób prowadzenia zajęć, którzy uczniowie bez większego problemu przyswoją materiał. 

      Dlatego tak ważne jest, aby nauczyciele wiedzieli, z jakimi uczniami mają do czynienia. Zadajmy sobie więc pytanie: ilu Piotrów i Pawłów mamy w klasie, w której uczymy?  Oczywiście, wiedzę tę - często zdając się na intuicję - zdobywają Państwo w trakcie pracy z uczniami, na co potrzeba czasu. Czy można szybciej? Tak. Napiszę o tym w następnym tekście. 

Bibliografia:

1. Gut R., Piegowska M., Wójcik B. - Zarządzanie sobą. Wydawnictwo DIFIN, Warszawa, 2008.

2. Gut R. – Cechy osobowe dyrektora szkoły a styl zarządzania. Wydawnictwo CODN, Warszawa 2009.

3. Kusideł E. - Rola neuropsychologii w nowoczesnym nauczaniu, [w:] Efektywność procesu nauczania w szkołach wyższych, seria: „Konferencje dydaktyczne- Uniwersytet Łódzki”, „Acta Universitas Lodziensis. Folia Oeconomica”, Łódź 2008.

4. Linksman R. - W jaki sposób szybko się uczyć? Grupa Wydawnicza Bertelsmann Media, Warszawa 2000.

5. Markowa D., Powell A. -  Twoje dziecko jest inteligentne, KiW, Warszawa 1998.

1 E. Kusideł - Rola neuropsychologii w nowoczesnym nauczaniu, [w:] Efektywność procesu nauczania w szkołach wyższych, seria: „Konferencje dydaktyczne- Uniwersytet Łódzki”, „Acta Universitas Lodziensis. Folia Oeconomica”, Łódź 2008.